Dieta cukrzycowa – co wolno jeść przy cukrzycy

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą, której nie da się wyleczyć, ale zmieniając swój tryb życia i odpowiednią dietę, kontrolując swój organizm, można zminimalizować jej skutki. Zaniedbania prowadzą zaś do udarów, niewydolności serca, ślepoty czy niewydolności nerek, dlatego nie wolno bagatelizować żadnych objawów.

Co to jest cukrzyca

Cukrzyca to zespół chorób metabolicznych, które charakteryzuje długotrwała hiperglikemia wywołana nieprawidłowym wydzielaniem insuliny, czyli hormonu produkowanego przez trzustkę. Zarówno niewłaściwy poziom wydzielanej insuliny jak również zaburzenie jej funkcji skutkują zakłóceniem metabolizmu białek, węglowodanów i lipidów. Według danych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) w 2014 roku, około 422 mln ludzi na świecie cierpiało na cukrzycę. W Polsce szacuje się ponad 2 miliony cukrzyków, choć liczba ta może być znacznie większa, ponieważ wielu jest niezdiagnozowanych.

Rodzaje cukrzycy i co powoduje cukrzycę

• cukrzyca typu 1 (insulinozależna) – występuje przeważnie u dzieci i ludzi młodych, a powoduje ją zniszczenie komórek beta trzustki. To one odpowiadają za wydzielanie insuliny. Niestety, jedynym sposobem złagodzenia objawów jest podawanie insuliny, aktywność fizyczna oraz dieta cukrzycowa. Spośród wszystkich chorych, ok.15-20% stanowią ci, którzy cierpią właśnie na ten typ.

Cukrzyca typu LADA, jest jednym z wariantów cukrzycy typu 1. Ujawnia się późno u osób dorosłych i ma podłoże autoimmunologiczne.

Cukrzyca monogenowa to kolejna odmiana i występuje tylko u 1-2 % wszystkich przypadków i powstaje na skutek pojedynczej mutacji, dlatego do zdiagnozowania jej niezbędne są badania genetyczne.

• cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) – występuje najczęściej u osób starszych i wiąże się zazwyczaj z insulinoopornością, czyli nieprawidłowym działaniem insuliny w organizmie. To najbardziej powszechny typ cukrzycy, choruje na nią nawet 85% wszystkich przypadków. Leczenie polega na wdrożeniu właściwej diety, aktywności fizycznej oraz na stosowaniu leków przeciwcukrzycowych. Do czynników ryzyka występowania cukrzycy typu 2 należą : wiek i płeć (ryzyko wraz z wiekiem rośnie, u kobiet częściej niż u mężczyzn), otyłość i nadwaga, stany zapalne, nadczynność tarczycy, zespół Cushinga, nieprawidłowe odżywianie, niektóre farmaceutyki (leki przeciwpsychotyczne lub beta blokery. Przy cukrzycy tego typu może też wystąpić hiperinsulinemia, czyli nadmiar produkowanej insuliny.
• cukrzyca ciążowa – pojawia się w okresie ciąży i ustępuje po urodzeniu dziecka. Jest to schorzenie uciążliwe, charakteryzuje się nagłymi napadami głodu, silnym pragnieniem, zmęczeniem i sennością, zaburzeniami widzenia, infekcjami skóry i wielomoczem. Statystycznie kobiety, które w ciąży chorowały na cukrzycę, mają większą szansę zachorować na cukrzycę w późniejszych latach.
• cukrzyca typu 3 ( wtórna) – towarzyszy innym schorzeniom a do najczęstszych przyczyn należą: niektóre choroby endokrynologiczne, choroby trzustki, genetyczne uwarunkowanie choroby przemiany materii i niektóre leki wykorzystywane w leczeniu chorób układu krążenia. Cukrzyca wtórna może ujawnić się z powodu niedostatecznego i niewłaściwego odżywiania, występuje głównie w krajach, gdzie głód jest powszechnym zjawiskiem.

Objawy cukrzycy

Niedostateczna ilość insuliny w organizmie utrudnia transport glukozy z krwi do komórek. Dlatego też głównym objawem cukrzycy jest właśnie bardzo wysokie stężenie glukozy we krwi, wskutek czego gromadzi się ona też w np. w przestrzeni międzykomórkowej. Wszystko to powoduje również, że do moczu dostaje się znacznie więcej glukozy niż u osób zdrowych, nazywa się to cukromoczem.

Glukoza jest źródłem energii, ale jeśli nie może zostać tak wykorzystana przez niedobór insuliny, wtedy dochodzi do nadmiernego rozkładu tłuszczów. Za tym idzie zwiększenie stężenia ciał ketonowych, powstałych właśnie podczas rozkładu tłuszczów, które prowadzą do zakwaszenia organizmu i wpływają negatywnie na układ nerwowy.

Wszystkie te chemiczne procesy zwiększają pragnienie osoby chorej, ilość spożytych płynów na dobę sięga nawet kilkunastu litrów, a co za tym idzie, dużo częstszego oddawania moczu, ponieważ tak właśnie organizm chce się pozbyć niewykorzystanej glukozy. W przypadku zmniejszenia ilości przyjmowanych płynów, tkanki w organizmie odwadniają się i następuje ubytek masy ciała.

Cukrzyca wpływa też negatywnie na śródbłonkę naczyń krwionośnych, co powoduje m.in. miażdżycę i zaburzenia ukrwienia tkanek i narządów.

Do kolejnych objawów należą coraz większe osłabienie, obniżona odporność, stale nawracające infekcje i zmiany ropne na skórze, wzrok ulega znacznemu pogorszeniu, u ujścia cewki moczowej występuje uciążliwy świąd.

U osób starszych postępujące zmiany naczyniowe i neurologiczne prowadzą do zaburzenia ukrwienia, bolesnych skurczy w łydkach podczas poruszania się i zaburzeń czucia powierzchniowego w kończynach dolnych. U mężczyzn prowadzi też do osłabienia erekcji i potencji. Z czasem dochodzi również do niewydolności nerek.

Do tego zaobserwować można też nudności, wymioty, bóle brzucha, nasilająca się senność, która może dojść nawet do stanu śpiączki.

Objawy można podzielić ze względu na typ cukrzycy.

• cukrzyca typu 1: nasilone pragnienie i zwiększona częstotliwość oddawania moczu, utrata wagi mimo właściwego apetytu, senność, osłabienie, podwójne widzenie, lub zamazane widzenie.
• cukrzyca typu 2: nasilone pragnienie i częste oddawanie moczu, utrata wagi bez zmiany apetytu, drażliwość, apatia, senność i zmęczenie, łatwość powstawania siniaków, trudne gojenie się ran, stany zapalne skóry, pęcherza moczowego i dziąseł, sucha, swędząca skóra, nieostre widzenie. W przypadku hiperinsulinemii do objawów dołączy podwyższony poziom trójglicerydów, podwyższone ciśnienie tętnicze, cholesterol i stężenie kwasu moczowego we krwi oraz problemy z koncentracją.
• objawy cukrzycy typu 3 mogą pojawić się nawet po 10 latach od pojawienia się problemu, dlatego wielu chorych długo nie zdaje sobie sprawy ze swojej choroby, a nie różnią się niczym od objawów cukrzycy typu 1 i 2.

Jak leczyć cukrzycę

Jako, że cukrzyca jest chorobą przewlekłą, to i leczenie jej nie nie jest szybkie ani tym bardziej łatwe Pacjent musi stale dbać o przestrzeganie określonych zasad i zaleceń lekarza.

W leczeniu cukrzycy stosuje się insulinę i leki doustne, które mają stymulować wytwarzanie insuliny przez organizm.

Równie ważna jest odpowiednia dieta, ale też dobrze jest wdrożyć leczenie wysiłkiem fizycznym (ma na celu zwiększenie przemiany materii) a dodatkowo również zmotywować pacjenta do samoedukacji i samokontroli. W przypadku kobiet z cukrzycą ciążową, muszą one być pod ścisłą kontrolą lekarską i zminimalizować spożycie cukru do zera. Przy cukrzycy niekontrolowanej noworodki bywają bardzo duże i mają znacznie zmniejszoną odporność.

Dieta cukrzycowa zasady ogólne

1. Musi być dopasowana do typu cukrzycy, płci, wieku, aktywności fizycznej, stanu fizjologicznego pacjenta
2. W przypadku otyłości, która często towarzyszy tej chorobie, dieta odchudzająca dla cukrzyka typu 2 powinna spowodować redukcję masy w umiarkowanym tempie, czyli ok.0,5 – 1 kg na tydzień. Już przy obniżeniu masy ciała o 10% znacząco poprawia się tolerancja glukozy, zmniejsza insulinemia, zmniejsza się poziom cholesterolu LDL a podwyższa cholesterolu HDL.
3. Należy wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny to parametr określający wpływ konkretnych produktów na poposiłkowe stężenie glukozy. Powinno się przyjmować produkty o stałej konsystencji, ponieważ przedłuża to proces trawienia. Warto też zrezygnować z rozgotowywania i rozdrabniania posiłków, gdyż przyspieszają one trawienie, to oznacza, że mają podwyższony indeks glikemiczny. Należy popijać wodę w trakcie posiłku co spowalnia tempo opróżniania żołądka. Węglowodany dobrze jest przyjmować w określonych porach dnia, 4-5 razy.

W odpowiednim skomponowaniu jadłospisu pomoże tabela z indeksem glikemicznym, a jest ona powszechnie dostępna w książkach czy w internecie.

1. Makroskładniki w diecie cukrzycowej muszą być dostarczane w określonych proporcjach:

• węglowodany mają stanowić maksimum 45% dobowego zapotrzebowania na energię, wybierać należy produkty o niższym indeksie glikemicznym za to o wysokiej zawartości błonnika.
• białko to 15-20% energii z pożywienia, jednak przy niewydolności nerek poziom białka trzeba obniżyć.
• tłuszcze powinny wynosić 30-35 %, z przewagą tłuszczy nasyconych.
• witaminy i minerały należy suplementować wyłącznie, gdy zdiagnozowano ich niedobór. Wyjątkiem jest jedynie witamina d3, którą powinno się przyjmować cały rok.

Co jeść przy cukrzycy?

Kiedy znamy już zasady, warto dowiedzieć się dokładnie co mogą jeść cukrzycy. Do produktów wskazanych należą:

• pieczywo pełnoziarniste i razowe
• grube kasze
• płatki owsiane i jęczmienne
• ryż brązowy i makaron pełnoziarnisty
• rośliny strączkowe, czyli fasola, groch i soczewica
• nabiał – dobre dla cukrzyka okazują się chude białe sery, kefir i jogurt naturalny
• ryby, ale nie smażone a gotowane na parze, grillowane lub duszone
• mięso – warto odstawić tłuste czerwone mięso i zamienić je na drób bez skóry lub królika
• tłuszcze, najlepiej pochodzące z olejów roślinnych
• owoce, ale w niewielkiej ilości (najwyżej 200-300 g na dzień). Zastanawiając się jakie owoce można jeść przy cukrzycy trzeba pamiętać, że zawierają one, oprócz witamin, cukry proste, które w cukrzycy powinno się ograniczyć, dlatego wskazane są te o niskim indeksie glikemicznym: agrest, maliny, jeżyny, borówki, truskawki, jabłka, gruszki, grejpfrut, pomarańcze czy brzoskwinie.

Czego nie wolno jeść przy cukrzycy

–produkty z mąki pszennej, od pieczywa przez knedle, kopytka, pierogi, aż po naleśniki i placki

– słodycze i wyroby cukiernicze

– warzywa konserwowe

– tłuste mleko i śmietana, pełnotłusty nabiał, zabielacze do kawy

– tłuste mięso oraz jego tłuste przetwory, np. salceson, parówki, konserwy

– soki i napoje słodzone

– alkohol.

Dieta a typ cukrzycy

Różnice w jadłospisie zależą głóœnie od metod leczenia danego rodzaju cukrzycy. Dieta w cukrzycy typu 1 opiera się na warzywach, które dodane nawet do głównego posiłku obniżają jego indeks glikemiczny, na baczności trzeba się mieć przy spożyciu produktów z laktozą, ponieważ laktoza u niektórych osób znacznie podnosi poziom cukru we krwi. Osobom chorym na tego typu cukrzycę zaleca się spożywanie mniejszych posiłków ale za to częściej.

Jadłospis cukrzyka typu 2 musi być zróżnicowany i zbilansowany, by dostarczyć organizmowi odpowiednich dawek witamin i minerałów. Należy w jej stosowaniu ograniczyć tłuszcze nasycone i węglowodany proste (miód, cukier, słodzone napoje i słodycze) oraz zrezygnować z potraw pieczonych, smażonych na tłuszczu lub gotowanych w gęstym sosie.

Zarówno dieta dla cukrzyka typu 1 jak i dieta dla cukrzyka typu 2 mogą na początek stanowić pewne wyzwanie. Trudno jest przestawić nawyki żywieniowe z dnia na dzień, nawet jeśli od tego zależy nasze zdrowie. Jeśli więc nie mamy ochoty samodzielnie przygotowywać sobie specjalistycznego jadłospisu, z pomocą przyjdzie nam catering dietetyczny Wrocław.

Z internetu oraz publikacji ksiażkowych można w łatwy sposób poznać jak wygląda dieta cukrzycowa przepisy, ale jeśli sami nie umiemy bądź nie chcemy się nad tym pochylać, to nie jesteśmy skazani na porażkę.

Dieta pudełkowa tak popularna w dzisiejszych czasach, to nie tylko sposób na utratę wagi czy wygoda dla zabieganych, to także nieocenione wsparcie w dietach specjalistycznych. Sztab profesjonalistów, dietetyków i kucharzy dba o to, by żywienie w cukrzycy oraz innych chorobach nie było monotonne i nie zniechęcało a jednocześnie, by zawierało wszystkie niezbędne wartości odżywcze we właściwych proporcjach. To oni doskonale wiedzą co jeść a czego unikać w diecie cukrzycowej i sprawią, że posiłki będą naprawdę smaczne. Taka opcja przyda się szczególnie osobom z cukrzycą, które muszą zredukować swoją wagę, aby lepiej i zdrowiej żyć.

Wiele firm cateringowych prowadzi też blogi, które będą świetnym uzupełnieniem dotychczasowej wiedzy.

Przy odpowiedniej diecie i aktywności fizycznej, oraz właściwym przyjmowaniu leków, cukrzyca nie musi być straszna, można ją oswoić i żyć z nią długie lata.